Thứ hạng xuất khẩu toàn cầu của Việt Nam lung lay vì thuế Mỹ áp lên hàng Việt Nam

Vinex Official
15 thg 11
5 phút đọc

Bức tranh thương mại toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ, đặt Việt Nam vào tâm điểm của áp lực chưa từng có. Các chính sách bảo hộ của Mỹ dưới thời Tổng thống Trump (2025) đã làm gián đoạn nghiêm trọng thuế xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ, tạo ra hàng loạt thách thức cho doanh nghiệp ở nhiều ngành. Hiểu rõ tác động của các mức thuế mới này trở thành điều bắt buộc đối với nhà đầu tư và doanh nghiệp. Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các nhà xuất khẩu mà còn đến toàn bộ hệ sinh thái kinh tế – từ chuỗi cung ứng đến dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Tầm quan trọng chiến lược của vị thế thương mại Việt Nam đang bị đe dọa

Trong thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành trung tâm sản xuất của Đông Nam Á. Quốc gia đóng vai trò cầu nối quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, kết nối nguồn nguyên liệu với các thị trường tiêu dùng lớn. Tuy nhiên, những thay đổi chính sách gần đây đang làm rung chuyển vị thế này, buộc doanh nghiệp phải đánh giá lại cách vận hành và chiến lược.

Quan hệ thương mại trọng yếu giữa Việt Nam và Hoa Kỳ

Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam (sau Trung Quốc) và đồng thời là thị trường xuất khẩu lớn nhất. Năm 2024, Việt Nam trở thành nguồn nhập khẩu lớn thứ 6 của Mỹ (tăng từ vị trí thứ 7 năm trước).

Tổng kim ngạch hai chiều đạt 149,6 tỷ USD năm 2024, tăng 20,4% so với năm 2023. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ đạt 123,5 tỷ USD – mức cao kỷ lục, khiến Việt Nam trở thành mục tiêu của các biện pháp thương mại đáp trả. Khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam hướng vào thị trường Mỹ, tạo ra mức độ phụ thuộc rất lớn. Điều này lý giải vì sao mọi thay đổi chính sách từ Washington đều tác động trực tiếp đến quỹ đạo kinh tế Việt Nam.

*Quan hệ đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam với Hoa Kỳ*

Khung thuế đáp trả: Cú sốc toàn thị trường

Tuyên bố vào ngày “Liberation Day” tạo ra cú chấn động lớn cho thị trường châu Á, làm thay đổi bất ngờ cán cân cạnh tranh. Các mức thuế đáp trả này ưu tiên cân bằng song phương thay vì hợp tác đa phương.

Thông báo thuế đầu tiên và quá trình điều chỉnh

Ngày 2/4/2025, Tổng thống Trump công bố mức thuế đáp trả dựa trên “tình trạng khẩn cấp quốc gia” do mất cân đối thương mại. Việt Nam ban đầu đối mặt mức thuế 46% – cao nhất khu vực (chỉ sau Lào 48% và Campuchia 49%).

Ngày 9/4, Mỹ mở cửa sổ đàm phán 90 ngày, tạm áp thuế tối thiểu 10%. Sau quá trình ngoại giao căng thẳng, ngày 31/7, mức thuế được điều chỉnh xuống 20%, áp dụng từ 7/8/2025. Dù giảm mạnh so với 46%, mức này vẫn cao hơn kỳ vọng của đoàn đàm phán Việt Nam.

Phản ứng thị trường thể hiện rõ lo ngại: VN-Index mất gần 80 điểm (~6%) ngay buổi sáng công bố, cho thấy mức thuế này tác động sâu đến niềm tin doanh nghiệp – không chỉ dòng chảy thương mại.

Nguy cơ thuế chống chuyển tải 40%

Một mức thuế khác 40% áp dụng cho hàng hóa được tái xuất hoặc gia công tối thiểu tại Việt Nam để né thuế Mỹ áp lên hàng Trung Quốc.

Dữ liệu thương mại cho thấy sự trùng khớp: nhập khẩu máy móc – thiết bị từ Trung Quốc tăng mạnh trước khi xuất khẩu nhóm sản phẩm tương tự sang Mỹ bùng nổ. Thuế 40% nhằm thẳng vào các doanh nghiệp chỉ thực hiện công đoạn lắp ráp nhẹ hoặc gia công đơn giản. Siết chặt kiểm tra có thể khiến tốc độ tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh, đồng thời ảnh hưởng dòng FDI sản xuất phục vụ xuất khẩu.

Tác động theo ngành: Ai chịu ảnh hưởng nặng nhất?

Các ngành định hướng xuất khẩu vốn là xương sống của kinh tế Việt Nam đang đối mặt rủi ro lớn. Việc nhận diện điểm yếu giúp nhà đầu tư tìm ra các giải pháp phù hợp trong bối cảnh thuế Mỹ tăng cao.

Dệt may: Tuyến đầu chịu trận

Việt Nam là nước xuất khẩu dệt may lớn thứ hai thế giới, đạt khoảng 44 tỷ USD năm 2024. Hàng triệu lao động phụ thuộc vào ngành này, trong đó thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng lớn.

Chiến lược cạnh tranh dựa trên chi phí thấp bị bóp méo bởi mức thuế 20%. Doanh nghiệp đứng trước 3 lựa chọn khó khăn:

chịu giảm biên lợi nhuận,
tăng giá bán (nguy cơ mất đơn hàng),
hoặc chuyển dịch sản xuất.

Nhiều doanh nghiệp đang chuyển hướng sang EU, Nhật và Canada nhờ CPTPP và EVFTA.

Điện tử: Ngành mũi nhọn dưới sức ép

Xuất khẩu điện tử của Việt Nam vượt 125 tỷ USD/năm, riêng 6 tháng đầu 2025 xuất sang Mỹ đã đạt 18,5 tỷ USD.

Mức thuế mới đe dọa lợi thế thu hút FDI sản xuất điện tử của Việt Nam. Rủi ro dịch chuyển sang Thái Lan, Indonesia hoặc Malaysia tăng lên. Với chuỗi cung ứng phức tạp, thuế không chỉ ảnh hưởng nhà lắp ráp cuối mà lan rộng ra nhiều tầng nhà cung ứng.

Vinex hỗ trợ nhà đầu tư với các giải pháp tối ưu chuỗi cung ứng, phân tích thị trường thay thế và tư vấn tuân thủ – giúp giảm rủi ro trong bối cảnh mức thuế thay đổi.

Thích ứng với thực tế thương mại mới

Việc áp thuế lên hàng Việt Nam là bước ngoặt lớn. Hành trình từ 46% xuống 20% phản ánh cả mức độ nghiêm trọng lẫn nỗ lực đàm phán của Việt Nam.

Đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư, đây không phải cú sốc nhất thời mà là sự thay đổi cấu trúc. Giải pháp hiệu quả cần kết hợp điều chỉnh ngắn hạn và tái định vị dài hạn:

đa dạng hóa thị trường,
nâng cấp chuỗi giá trị,
chuẩn hóa tuân thủ.

Việt Nam vẫn có lợi thế: mạng lưới FTA rộng, lực lượng lao động trẻ, môi trường chính trị ổn định. Những doanh nghiệp coi đây là cơ hội tái cấu trúc sẽ mạnh hơn trong cuộc chơi toàn cầu mới.