Tăng trưởng kinh tế và thách thức: Dẫn lối trên con đường thịnh vượng

Bức tranh kinh tế toàn cầu hiện nay cho thấy những con đường phát triển rất khác nhau giữa các quốc gia đang phát triển: có nước tăng tốc bắt kịp nhóm nước phát triển, có nước lại chật vật giữ đà tăng trưởng. Để hiểu được mô hình tăng trưởng kinh tế, cần nhìn vào cách các quốc gia chuyển đổi năng lực sản xuất và xử lý các vấn đề mang tính cấu trúc. Thành công trong nền kinh tế hiện đại phụ thuộc vào chiến lược đa dạng hóa, năng lực cạnh tranh về xuất khẩu và các chính sách kinh tế thông minh nhằm giải quyết những “điểm nghẽn phối hợp” (coordination failures).

Bài viết này phân tích các động lực tăng trưởng, động thái xuất khẩu, những ràng buộc của nền kinh tế và các hàm ý thực tiễn dành cho nhà đầu tư tại Việt Nam. Là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất châu Á, Việt Nam vừa thể hiện rõ cơ hội, vừa phơi bày nhiều thách thức điển hình của các quốc gia đang phát triển định hướng xuất khẩu.

Câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam: tiến bộ và triển vọng

Câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam: Tiến bộ và góc nhìn

Những con đường tăng trưởng phân hóa trên thế giới

Các mô hình tăng trưởng kinh tế toàn cầu cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực và quốc gia. Hiểu được sự phân hóa này giúp nhà đầu tư nhận diện cơ hội và rủi ro. Khoảng cách thể hiện qua hiệu quả tăng trưởng giữa những nước đang “bắt kịp” và những nước đang “tụt lại” ngày càng rộng, và vị trí của Việt Nam trên bản đồ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược đầu tư.

Nhóm quốc gia tăng trưởng nhanh, đang dần hội tụ

Một nhóm các quốc gia đang phát triển đang duy trì mức tăng trưởng cao hơn nhiều so với trung bình thế giới, dần hội tụ với nhóm nước phát triển. Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam là những ví dụ tiêu biểu cho nhóm quốc gia duy trì được động lực tăng trưởng bền bỉ. Các nước này có đặc điểm chung: đã xây dựng được nền tảng để tiếp tục mở rộng và thách thức chính là làm sao duy trì được quỹ đạo tăng trưởng đó.

Kinh tế Việt Nam tăng 7,84% trong nửa đầu năm 2025 – mức tăng nửa đầu năm nhanh nhất trong 15 năm. GDP tăng 7,1% năm 2024, dù dự báo có thể giảm còn khoảng 6,7% năm 2025 do bất định gia tăng từ chính sách thương mại. Các chính sách kinh tế ở nhóm nước này tập trung vào việc duy trì năng lực cạnh tranh, nâng cấp năng lực sản xuất và quản lý các cú sốc bên ngoài. Với nhà đầu tư, đây là những điểm đến tương đối ổn định cho hoạt động sản xuất, xuất khẩu và đặt văn phòng điều hành khu vực.

Những khu vực tăng trưởng chậm lại

Nhiều quốc gia ở Mỹ Latinh và châu Phi hạ Sahara vừa kết thúc một thập kỷ tăng trưởng mạnh nhờ giá hàng hóa cao và nguồn vốn rẻ. Tuy nhiên, tăng trưởng hiện tại đã chậm lại đáng kể so với giai đoạn đỉnh. Các khu vực này thiếu những ngành xuất khẩu phi tài nguyên (non-resource export) đủ năng động để tạo ra động lực mới thay thế cho khu vực hàng hóa (commodity) truyền thống.

Việc không xây dựng được các ngành xuất khẩu đa dạng khiến nền kinh tế dễ tổn thương trước biến động giá và nhu cầu toàn cầu. Nhiều quốc gia mạnh về khai thác tài nguyên hoặc nông nghiệp – nhưng đây lại là những “bậc thang” kém hiệu quả để bước sang sản xuất công nghiệp hoặc dịch vụ giá trị cao. Trái với bức tranh đó, Việt Nam đã xây dựng được nền tảng sản xuất đa dạng, từ dệt may, điện tử, nội thất đến máy móc. Sự thiếu vắng các chính sách công nghiệp hiệu quả là một trong những nguyên nhân khiến nhiều nền kinh tế phụ thuộc tài nguyên mắc kẹt.

Hiểu tăng trưởng kinh tế qua lăng kính đa dạng hóa

Tăng trưởng kinh tế không chỉ là sản xuất nhiều hơn cùng một loại hàng hóa; nó đến từ việc thay đổi căn bản “cơ cấu những gì quốc gia đó sản xuất”. Bản chất của chuyển đổi kinh tế nằm ở việc tích lũy năng lực sản xuất mới và tri thức mới. Đa dạng hóa không chỉ là bổ sung thêm sản phẩm, mà là xây dựng những năng lực liên quan, mở đường cho các bước phát triển tiếp theo.

Các nước đang phát triển không đạt tăng trưởng cao bằng cách “phóng to” các hoạt động hiện tại, mà bằng cách chuyển đổi cơ cấu sản xuất và lợi thế so sánh. Israel đã chuyển từ xuất khẩu cam sang xuất khẩu các đợt IPO của công ty công nghệ cao. Thổ Nhĩ Kỳ chuyển từ dầu olive sang ô tô và điện tử. Hàn Quốc từ dệt may lên bán dẫn và máy móc công nghệ cao.

Việt Nam đã chuyển từ xuất khẩu nông nghiệp là chủ yếu sang trở thành trung tâm sản xuất dệt may, điện tử, giày dép, nội thất. Cơ cấu xuất khẩu phản ánh quá trình tích lũy năng lực: những quốc gia đa dạng hóa sang các sản phẩm phức tạp hơn, có mối liên kết về năng lực, thường duy trì được tốc độ tăng trưởng cao hơn. Lộ trình cụ thể rất quan trọng: có ngành nghề tạo tiền đề tốt cho bước tiếp theo, có ngành thì không. Chính sách kinh tế hỗ trợ phát triển kỹ năng, chuyển giao công nghệ và nâng cấp công nghiệp là yếu tố then chốt trong tiến trình này.

Tầm quan trọng của các “bậc thang” chiến lược

Không phải ngành nào cũng là “bậc thang” tốt cho tương lai. Quốc gia chỉ giỏi về chè hoặc khai thác dầu sẽ rất khó tự nhiên chuyển mình sang các ngành sản xuất phức tạp. Một con đường khả thi hơn là đi từ lắp ráp may mặc → sản xuất vải → đồ chơi → lắp ráp điện tử → ô tô. Mỗi nấc thang đều tận dụng năng lực đã tích lũy từ bước trước.

Vị thế của Việt Nam hiện nay cho thấy quốc gia đã vượt qua các nấc thang sơ khởi và đang đứng trước bài toán: sẽ nhảy tiếp lên những ngành giá trị cao nào. Dữ liệu xuất khẩu cho thấy Việt Nam có các “trụ” quan trọng: dệt may (khoảng 44 tỷ USD/năm), điện tử (trên 125 tỷ USD), nội thất (16,3 tỷ USD) – đây là những nền tảng tốt để tiến lên các sản phẩm phức tạp hơn. Atlas of Economic Complexity cho thấy Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Mexico và Trung Quốc có cơ hội đa dạng hóa sang các sản phẩm phức tạp lớn hơn nhiều so với phần lớn các nước Nam Mỹ và châu Phi hạ Sahara.

Việt Nam dẫn đầu sự trỗi dậy của các nền kinh tế mới nổi

Việt Nam dẫn đầu làn sóng các nền kinh tế mới nổi

Hiểu và điều hướng những động lực kinh tế phức tạp, nhận diện cơ hội chiến lược đòi hỏi kiến thức chuyên sâu. Tại Vinex, chúng tôi hỗ trợ nhà đầu tư phân tích mô hình tăng trưởng, đánh giá các ràng buộc của nền kinh tế và xây dựng chiến lược gia nhập phù hợp với định hướng chính sách. Hãy liên hệ đội ngũ tư vấn đầu tư của Vinex để định vị doanh nghiệp của bạn đúng chỗ trong nền kinh tế Việt Nam đang chuyển động.

Vượt qua “thất bại phối hợp”: Bài toán con gà – quả trứng

Những quốc gia có ngành hiện hữu tốt nhưng lại là “bậc thang xấu” cho tương lai là các nước chịu ràng buộc nặng nề nhất. “Bài toán con gà – quả trứng” chính là thách thức cốt lõi cản trở quá trình đa dạng hóa: một quốc gia không thể sản xuất đồng hồ nếu không có thợ làm đồng hồ, nhưng không ai đi học làm thợ đồng hồ ở nơi chưa có ngành đồng hồ.

Sản xuất điện tử đòi hỏi nhà cung ứng linh kiện, logistics chuyên biệt, trung tâm kiểm định chất lượng, kỹ thuật viên lành nghề – và tất cả phải cùng tồn tại. Ngành dược cần nhà cung ứng hóa chất, chuyên gia pháp lý về dược, hệ thống kiểm soát chất lượng và mạng lưới phân phối. Việt Nam đã vượt qua nhiều “thất bại phối hợp” trong dệt may, giày dép, điện tử bằng các chính sách thu hút nhà đầu tư “neo” (anchor investor) – những người tạo lực hút để cả hệ sinh thái hình thành xung quanh. Thành công xuất khẩu của Việt Nam chứng minh: nếu can thiệp đúng chỗ, bài toán này có thể giải.

Chính sách kinh tế hiệu quả cần tập trung xác định những cơ hội đa dạng hóa khả thi dựa trên năng lực hiện có và nhu cầu toàn cầu. Chính phủ phải đóng vai trò “nhà điều phối thông minh”, giải quyết các điểm nghẽn phối hợp mà thị trường tự do không xử lý được – chứ không phải thay thế thị trường.

Chính phủ Việt Nam đã chủ động phát triển các khu công nghiệp với hạ tầng chuyên biệt theo ngành, xây dựng chương trình đào tạo nghề gắn với nhu cầu FDI, và khung pháp lý hỗ trợ sản xuất điện tử, dệt may và các ngành chế biến – chế tạo. Nhờ đó, các doanh nghiệp mới gia nhập được hưởng lợi từ hệ sinh thái có sẵn: nhà cung ứng, lao động đã qua đào tạo và mô hình vận hành đã chứng minh hiệu quả.

Năng lực cạnh tranh xuất khẩu và các giới hạn tăng trưởng

Với hầu hết các nước đang phát triển, tốc độ tăng trưởng cuối cùng vẫn bị giới hạn bởi quy mô và mức năng động của các ngành có khả năng bán hàng hóa, dịch vụ ra thị trường quốc tế. Năng lực xuất khẩu chính là “trần tăng trưởng” của nhiều nền kinh tế vừa và nhỏ. Yêu cầu cạnh tranh quốc tế luôn cao hơn nhu cầu nội địa – vì người mua ở nước ngoài có rất nhiều lựa chọn.

Là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu, Việt Nam vẫn dễ tổn thương trước tăng trưởng toàn cầu chậm lại và nhu cầu suy yếu từ các đối tác lớn. Đa số các nền kinh tế đang phát triển không thể chỉ dựa vào tiêu dùng trong nước để duy trì tăng trưởng cao do quy mô thị trường hạn chế và sức mua còn thấp. Cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam cho thấy tổng giá trị xuất khẩu vượt 370 tỷ USD năm 2024, trong đó các ngành chính gồm: điện tử (trên 125 tỷ USD), dệt may (44 tỷ USD), giày dép (24 tỷ USD), nội thất (16,3 tỷ USD). Gần 30% kim ngạch xuất khẩu hướng vào thị trường Mỹ – tạo ra rủi ro tập trung.

Các nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu luôn phải đối mặt với những cú sốc ngoài tầm kiểm soát: thay đổi chính sách thương mại, biến động nhu cầu toàn cầu, biến động tỷ giá, đứt gãy chuỗi cung ứng… Dự báo tăng trưởng gần đây của Việt Nam đã có điều chỉnh xuống khoảng 6,3–6,1% do rủi ro bên ngoài, đặc biệt là căng thẳng thương mại và chính sách thuế mới của Mỹ.

Chiến lược giảm thiểu rủi ro gồm: đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nâng cấp chuỗi giá trị để giảm nhạy cảm về giá, phát triển chuỗi cung ứng nội địa để giảm phụ thuộc nhập khẩu đầu vào và xây dựng dự trữ ngoại hối để đối phó cú sốc tỷ giá. Khả năng chống chịu trong xuất khẩu đòi hỏi sự thích ứng liên tục với bối cảnh toàn cầu thay đổi.

Nắm bắt cơ hội trong nền kinh tế Việt Nam

Việt Nam là ví dụ tiêu biểu cho bức tranh phức tạp mà các nước đang phát triển phải đối mặt khi theo đuổi tăng trưởng bền vững. Quốc gia đã vượt qua giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hóa, xử lý tương đối tốt các “thất bại phối hợp” và xây dựng được cơ cấu xuất khẩu đa dạng. Nhờ đó, Việt Nam đứng trong nhóm nước đang hội tụ dần với nhóm phát triển.

Tuy nhiên, các ràng buộc vẫn còn đáng kể: bất định chính sách thương mại, hạn chế về hạ tầng, thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, yêu cầu cấp thiết phải leo lên nấc thang giá trị cao hơn… Tất cả đòi hỏi một bộ chính sách tinh tế để vừa xử lý thách thức, vừa không phá vỡ các lợi thế cạnh tranh vốn đã thu hút đầu tư.

Với nhà đầu tư, Việt Nam là thị trường đầy tiềm năng, nhưng thành công không đến từ “câu chuyện tăng trưởng” chung chung, mà đến từ khả năng đọc đúng thực tế vận hành: cách hệ thống pháp lý hoạt động, chuỗi cung ứng được thiết kế, chính sách thay đổi ra sao, và thị trường lao động đang dịch chuyển như thế nào.

Thập kỷ tới sẽ mang tính quyết định. Việt Nam có duy trì được đà tăng trưởng trong khi chuyển sang các ngành giá trị cao hơn, tiến tới nhóm thu nhập cao; hay vấp phải “bẫy thu nhập trung bình” – sẽ phụ thuộc vào chất lượng điều hành và lựa chọn chiến lược ngày hôm nay.

Xuất khẩu bền vững: Động lực tăng trưởng dài hạn của Việt Nam

Xuất khẩu vẫn là động cơ cốt lõi cho tăng trưởng dài hạn của Việt Nam. Nhưng để động cơ này vận hành bền vững, doanh nghiệp và nhà đầu tư cần có chiến lược linh hoạt, vừa khai thác tốt hiện tại, vừa chuẩn bị cho các kịch bản tương lai.

Đồng hành cùng Vinex để điều hướng nền kinh tế Việt Nam

Để tận dụng cơ hội tăng trưởng tại Việt Nam, nhà đầu tư cần một đối tác am hiểu cả bức tranh vĩ mô lẫn thực tế triển khai. Vinex cung cấp dịch vụ từ A–Z: từ thành lập doanh nghiệp đến hỗ trợ vận hành lâu dài, giúp nhà đầu tư:

• hiểu rõ chính sách kinh tế và định hướng phát triển,

• quản lý các ràng buộc của nền kinh tế,

• tối ưu hóa chiến lược xuất khẩu và chuỗi cung ứng.

Vinex mang đến các giải pháp “may đo” cho nhà đầu tư trong bối cảnh thuế và rào cản thương mại mới:

• Thành lập doanh nghiệp: Hoàn tất ERC/IRC trong 1–3 tháng.

• Tư vấn pháp lý & thuế: Đảm bảo tuân thủ thuế xuất khẩu sang Mỹ và các quy định nội địa.

• Ngân hàng & Logistics: Tối ưu tài khoản, dòng tiền và chuỗi cung ứng.

Liên hệ Vinex qua +84 98 1111 811 hoặc contact@vinex.com.vn để khởi động hành trình đầu tư tại Việt Nam.